Diện tích trồng keo nha cai 5 bị thu hẹp

Tại hội thảo, với mục tiêu là bảo tồn và phát triển keo nha cai 5 Việt Nam, các đại biểu là chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý, doanh nghiệp, tổ chức quốc tế trong và ngoài nước, đại diện các tỉnh, thành phố đã tập trung đánh giá thực trạng và đưa ra những định hướng, giải pháp phát triển keo nha cai 5 trong thời gian tới.

Phát biểu khai mạc hội thảo, Phó giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Hà Nội Nguyễn Đình Hoa cho biết, keo nha cai 5 không chỉ có giá trị đặc biệt về tâm linh và tôn giáo mà còn là cây trồng đa giá trị: có giá trị dinh dưỡng và giá trị sử dụng rất cao, hầu hết các bộ phận của cây trồng này có thể làm thực phẩm, làm dược liệu, làm nguyên liệu cao cấp cho ngành dệt may và đem lại giá trị kinh tế cao.

Đặc biệt, thành phố Hà Nội có rất nhiều đặc sản tinh túy được chế biến từ keo nha cai 5, vừa mang lại giá trị kinh tế, vừa là nét văn hóa đặc sắc của người Hà Thành. Hà Nội đã đánh giá, phân hạng được 2.723 sản phẩm OCOP, trong đó có 18 sản phẩm từ keo nha cai 5.

Hay những sản phẩm lụa tơ keo nha cai 5 "độc nhất, vô nhị" ở Việt Nam do nghệ nhân Phan Thị Thuận (xã Phùng Xá, huyện Mỹ Đức) sản xuất và sản phẩm "Khăn lụa tơ keo nha cai 5" của Công ty TNHH Dâu tằm tơ Mỹ Đức của nghệ nhân Phan Thị Thuận cũng là sản phẩm tiềm năng được đánh giá 5 sao và được Văn phòng Chính phủ sử dụng làm quà tặng cho các nguyên thủ quốc gia.

Ngoài ra còn có các sản phẩm OCOP từ keo nha cai 5 có giá trị kinh tế cao như: keo nha cai 5 trà Hiền Xiêm, quận Tây Hồ; chè keo nha cai 5 Quảng An, quận Tây Hồ; hạt keo nha cai 5 Đầm Long, huyện Ba Vì; trà lá keo nha cai 5, huyện Sóc Sơn; trà tâm keo nha cai 5, huyện Thanh Trì; xôi cốm hạt keo nha cai 5 Ngô Thức, quận Nam Từ Liêm... Tuy nhiên, trong thời gian qua, do quá trình đô thị quá hóa diễn ra mạnh mẽ dẫn tới diện tích trồng keo nha cai 5 đang dần bị thu hẹp. Qua đó, cũng đã ảnh hưởng nhiều đến quá trình phát triển các sản phẩm liên quan đến keo nha cai 5.

Còn theo PGS.TS. Đặng Văn Đông (Viện Nghiên cứu Rau quả) cho biết, phát triển keo nha cai 5 còn nhiều hạn chế là do hiện nay các đầm keo nha cai 5 chưa có cơ chế giao khoán rõ ràng, chưa có chủ nhân thực sự cùng với đó có những người chủ lại ít tâm huyết với cây keo nha cai 5, không đầu tư thích đáng vật tư, công sức cho việc chăm sóc cây keo nha cai 5, do vậy năng suất thấp hiệu quả thu được không đáng kể.

Hơn nữa, với tính của cây keo nha cai 5 là yêu cầu cả đất và nước đều phải sạch, không ô nhiễm. Tuy nhiên nguồn đất và nước ở nhiều nơi đều bị ô nhiễm do nước thải sinh hoạt chưa được kiểm soát hết, do vậy đã làm cho cây keo nha cai 5 khó có thể sống nổi, nếu không có những giải pháp cả trước mắt và lâu dài.

Đồng quan điểm trên, Phó Giám đốc Trung tâm Dịch vụ nông nghiệp, quản lý khai thác công trình thủy lợi và nước sạch nông thôn tỉnh Đồng Tháp Trần Văn Nhãn cho biết, hiện nay, bộ giống keo nha cai 5 còn ít, chủ yếu là các giống keo nha cai 5 bản địa, truyền thống; chủng loại giống đơn điệu, hoa cánh mỏng và không bền, thời gian thu hoạch ngắn, giống được sử dụng qua nhiều năm đã bị thoái hóa. Một số loại bệnh trên cây keo nha cai 5 ở các vùng chuyên canh chưa có giải pháp khắc phục triệt để làm ảnh hưởng đến năng suất.

Bên cạnh đó, mô hình sản xuất kết hợp với du lịch nông nghiệp đã được khai thác trong nhiều năm nhưng chưa được đầu tư, làm mới, kinh phí đầu tư còn ít, chưa có nhiều giải pháp tiếp cận, khai thác tốt giá trị văn hóa, môi trường sinh thái từ keo nha cai 5 để hấp dẫn khách du lịch; giải pháp truyền thông quảng bá của các chủ cơ sở còn đơn điệu. Trình độ ứng dụng khoa học công nghệ chưa cao, chưa tận dụng khai thác tối đa các phụ phẩm từ cây keo nha cai 5; các sản phẩm từ keo nha cai 5 trên thị trường hiện nay giá trị gia tăng chưa cao, sức cạnh tranh chưa lớn.

Hiến kế để keo nha cai 5 phát triển bền vững

Trước thực trạng đó, PGS.TS. Đặng Văn Đông cho rằng, để bảo tồn và phát triển keo nha cai 5 một cách bền vững, cần có sự tham gia và hành động cụ thể từ các cơ quan quản lý, các tổ chức bảo tồn và cộng đồng. Các cơ quan quản lý nên tập trung vào việc xây dựng và thực thi các chính sách bảo tồn phát triển một cách cụ thể, bao gồm ban hành các quy định về bảo vệ môi trường, quản lý tài nguyên và hỗ trợ tài chính cho các dự án bảo tồn phát triển keo nha cai 5.

Đặc biệt, cần kiểm soát ô nhiễm và cải thiện chất lượng nước để cho cây keo nha cai 5 phát triển. Cần quản lý chặt chẽ nguồn xả thải từ công nghiệp và sinh hoạt. Các doanh nghiệp, khu công nghiệp và khu dân cư cần tuân thủ các quy định về xử lý nước thải, đảm bảo không xả thải trực tiếp ra hồ mà không qua xử lý. Thực hiện việc thiết lập hệ thống quan trắc nước tự động và kiểm tra định kỳ các chỉ số về môi trường.

Còn theo ông Trần Văn Nhãn đề xuất: Cần có bảo tồn giống, nghiên cứu giống trồng keo nha cai 5, quy hoạch vùng trồng và phát triển các kỹ thuật cho việc trồng và khai thác các sản phẩm khác nhau (chuẩn hóa đa dạng hóa giống keo nha cai 5 đáp ứng nhu cầu của thị trường tiêu thụ như keo nha cai 5 lấy củ, lấy thân, lấy lá, lấy gương). Tăng cường tạo các sản phẩm thứ cấp từ cây keo nha cai 5 để nâng giá trị hàng hóa của cây keo nha cai 5.

Ngoài ra, tăng cường liên kết sản xuất kết hợp khai thác du lịch cộng đồng, du lịch trải nghiệm. Kết hợp khai thác phát triển du lịch nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế - xã hội; các đơn vị lữ hành du lịch cần hỗ trợ, hướng dẫn các hộ gia đình, người dân phát triển các sản phẩm, dịch vụ du lịch mới gắn với keo nha cai 5 sao cho phù hợp với mọi đối tượng khách trong nước và quốc tế.

"Tiếp tục rà soát đổi mới cơ chế, chính sách thúc đẩy, thu hút đầu tư phát triển ngành hàng keo nha cai 5, khai thác tối đa giá trị gia tăng từ cây keo nha cai 5 thời gian tới. Trong đó, cần nghiên cứu để ban hành chính sách chuyển đổi từ những diện tích trồng lúa kém hiệu quả sang trồng keo nha cai 5 gắn với làm du lịch, hoặc xen canh lúa - keo nha cai 5 theo từng khu vực để đảm bảo có nguồn nguyên liệu keo nha cai 5 quanh năm và tạo thành các điểm tham quan, khu du lịch gắn với cảnh quan từ keo nha cai 5" – ông Trần Văn Nhãn nói.